شیخ زاهد گیلانی؛

شخصیت تاثیر گذار بر شیخ صفی الدین اردبیلی

شیخ زاهد گیلانی
این روزها فصل تابستان رسیده و بسیاری تصمیم می گیرند برای سپری کردن تعطیلات به شمال کشور سفر کنند و در کنار آب تنی و گذراندن لحظاتی شاد در ساحل به گشت و گذار در طبیعت و شهرهای زیبای این منطقه نیز بپردازند. در این میان شهر زیبای لاهیجان در استان گیلان که آب و هوایی نسبتا خنک تر دارد و تماشای طبیعت فوق العاده آن خالی از لطف نخواهد بود، اما این شهر علاوه بر مزارع چای، کوه، استخر و کلوچه های خوشمزه جاذبه های تاریخی دارد که از میان آن ها می توان به بقعه شیخ زاهد گیلانی اشاره کرد، شخصیتی که تاثیر زیادی بر روی تاریخ ایران گذاشت. برای آشنایی با سرگذشت شیخ زاهد گیلانی و سفری به آرامگاه او همراه شوید.

بقعه شیخ زاهد گیلانی
شیخ زاهد گیلانی که بود؟
زاهد گیلانی، تاج‌ الدین ابراهیم ‌بن روشن ‌بن امیر شیخ‌ بندار سنگانی، عارف قرن هفتم در گیلان و مرشد شیخ صفی ‌الدین اردبیلی است. احتمال داده می شود که اجداد او اهل سنگان، یکی از روستاهای خواف خراسان ، بوده اند و از آنجا به گیلان مهاجرت کردند. گفته می شود که خانواده او جزو دهخدایان نامی گیلان بودند و شغلشان مانند اکثر مردم آن منطقه کشاورزی بود. او در سال ۶۱۵ در منطقه سیاهورود گیلان چشم به جهان گشود. نسبت او با چند پشت به سهروی و پس از او به حسن بصری و در آخر به حضرت علی (ع) می رسد. شیخ زاهد در طفولیت و هنگامی که هنوز به مکتب می ‌رفت، به خدمت سید جمال ‌الدین رسیده و مرید او شده است. آغاز زهد وی از همان اوایل کودکی بوده است. اوقات او به زراعت می ‌گذشت و مزرعه برنجی نیز داشته است.

شیخ صفی ‌الدین اردبیلی بنیانگذار دودمان صفوی ۱۵ سال نزد شیخ زاهد گیلانی گذرانید و با دختر او ازدواج کرد. شیخ زاهد، صفی ‌الدین را جانشین خود در طریقت انتخاب کرد. پس از مرگ شیخ زاهد، صفی ‌الدین به اردبیل بازمی ‌گردد و طریقتی به نام صفویه در آنجا بنیاد می ‌گذارد. در سال ۷۰۰ شیخ زاهد گیلانی در سیاهورود درگذشت و شیخ صفی الدین مقبره ای را به یاد او بنا نهاد. البته این مقبره ای نیست که امروز مشاهده می کنید. در سال ۸۹۲ هجری سلطان حیدر یکی از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی خواب دید که جسد شیخ زاهد گیلانی را از آن منطقه به شیخانه بر منتقل کرده و بقعه ای باشکوه برایش احداث کرد.

ساختمان بقعه
همان گونه که ذکر شد حدود ۲۰۰ سال پس از فوق شیخ زاهد به پدر شاه اسماعیل صفوی، با معماران و نجاران خود که از شهر شیروان با کشتی به گیلان منتقل کرده بود این بنا را ساخت و جسد شیخ را به آن جا منتقل کرد. ساختمان بقعه شیخ زاهد گیلانی دارای دو اتاق مربع و مستطیل شکل در کنار است. در قسمت شمالی آن ایوانی طولانی با هفت فیلپا (نوع خاص از ستون که قسمت انتهای آن پهن می شود) ساخته شده است. در قسمت شرقی ایوانی با شش فیلپا و در کناره ها و قسمت جنوبی همین اتاق نیز ایوان دیگری با شش فیلپا قابل مشاهده است.

آرامگاه این شیخ ضریحی چوبی و ساده است. با کاشی سبز رنگی پوشیده شده است ارتفاع آن از کف بنا ۱۵ سانتی متر است. بنا، ساختمانى هرمى شکل با پوشش سفالى و گنبد نوک ‌تیز است. سقف درونى بقعه، داراى گچ برى است و ازاره‌ هاى آن با کاشى ‌هاى رنگى و گلدار مزین شده ‌اند. همچنین بقعه دارای دو اتاق مربع و مستطیل شکل در کنار است. بنا دارای گنبد هرمی و هشت ترک به رنگ فیروزه‌ای است که به دلیل ریزش باران فراوان در این منطقه با شیب زیادی ساخته شده است. مشابه این کعکاری در سایر نقاط ایران دیده نمی شود. هندسه نسبتا پیچیده بنا موجب شده تا نگاه هر بیننده کنجاوی را به خود جلب کند. سطح حره را با کاشی کاری زرد، آبی، سفید و سیاه و نقوش سنتی و گلدار پوشانده ‌اند. اطراف گنبد و دیگر نقاط بنا نیز با سفال پوشیده شده است.

ساختمان بقعه
بنای اصلی آن بقعه شیخ زاهد گیلانی از داخل به شکل مربع و به ابعاد ۶۱۰ سانتی متر است. سه طرف بنای اصلی دارای ایوان بوده و در حجره اول مشرف به ایوان شمالی، قبر سید رضی بن مهدی الحسینی الباشکجانی وصندوق چوبین منتسب به شیخ زاهد قرار دارد. همچنین، در همین اتاق قبر بلند کاشی‌‏ کاری شده ‌‏ای قرار دارد که به روایتی، مدفن غلام شیخ زاهد و به روایتی دیگر آرامگاه یکی از دختران تیمور گورکانی است که با توجه به شکل گهواره ای قبر می تواند نظریه درستی باشد.

دسترسی
این بقعه در روستای شیخانور یا شیخانه بر در ۴ کیلومتری شرق لاهیجان در دامنه کوه و در میان مزارع سبز چای واقع شده است. برای رفتن به مقبره شیخ زاهد گیلانی وارد جاده لاهیجان به سمت لنگرود شوید و بعد از رسیدن به میدان شیخ زاهدی که در ابتدای این مسیر قرار دارد، در سمت راست جاده در میان کوه های سرسبز و مزارع چای، گنبد فیروزه ایی رنگ مرقد را مشاهده خواهید کرد. در نقشه زیر می توانید موقعیت دقیق قرار گیری آن را مشاهده کنید.

نکات سفر
این مقبره در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته و راه آن تماما سنگ فرش شده توصیه می کنیم که هنگامی که قصد بازدید را دارید کفش راحت بپوشید. امکان برپایی چادر در اطراف نیز وجود دارد البته خانه های زیادی برای کرایه کردن در همان اطراف وجود دارد که با اقامت در آن ها می توانید از منظره رویایی اطراف نیز بهره مند شوید گزینه دیگر ماندن در شهر لاهیجان است که فاصه بسیار کمی از این منطقه دارید و در این حال می توانید به تماشای دیگر جاذبه های شهر نیز بپردازید. اگر تمایل دارید اطلاعات جامع و کاملی را از زندگی شیخ زاهد گیلانی کسب کنید می توانید به مطالعه کتابی با نام او که توسط سعید نفیسی یکی از نویسندگان نامدار ایرانی نوشته شده است بپردازید.